Phòng vệ chính đáng

TÌM HIỂU PHÁP LUẬT

BẠN HỎI- LUẬT VIETLINK TRẢ LỜI

Hỏi: Chế định phòng vệ chính đáng trong pháp luật hình sự nước ta được quy định và hiểu cụ thể như thế nào? 

Chế định phòng vệ chính đáng trong pháp luật hình sự nước ta được quy định và hiểu cụ thể như thế nào?

Trả lời: Phòng vệ chính đáng là một chế định quan trọng trong pháp luật hình sự Việt Nam, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

1. Khái niệm Phòng vệ chính đáng

Phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), cụ thể như sau:

Điều 22. Phòng vệ chính đáng

1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.

Như vậy, phòng vệ chính đáng là hành vi không phải là tội phạm.

2. Các điều kiện để được coi là phòng vệ chính đáng

Để một hành vi được coi là phòng vệ chính đáng, cần thỏa mãn các điều kiện sau:

- Có hành vi xâm phạm đang xảy ra hoặc đe dọa xảy ra ngay tức khắc: Hành vi xâm phạm phải là hiện tại, tức là đang diễn ra, chưa kết thúc, hoặc sắp xảy ra một cách rõ ràng, không phải là hành vi đã kết thúc hoặc chỉ là dự đoán mơ hồ.

- Hành vi xâm phạm phải là hành vi trái pháp luật: Hành vi xâm phạm có thể là một tội phạm hoặc một hành vi vi phạm pháp luật khác (ví dụ: hành vi của người bị bệnh tâm thần nhưng gây nguy hiểm).

- Mục đích của việc chống trả là để bảo vệ các lợi ích hợp pháp: Các lợi ích được bảo vệ có thể là:

+ Quyền hoặc lợi ích chính đáng của bản thân người phòng vệ.

+ Quyền hoặc lợi ích chính đáng của người khác (ví dụ: bảo vệ người thân, bạn bè, người không quen biết đang bị tấn công).

+ Lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức.

- Hành vi chống trả phải "cần thiết": Đây là yếu tố quan trọng nhất và thường gây tranh cãi nhất. Hành vi chống trả phải tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm phạm. Nó không được vượt quá mức cần thiết.

- Không vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng: Nghĩa là hành vi chống trả không được "rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại". Nếu vượt quá giới hạn này, người phòng vệ vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, nhưng có thể được xem xét là tình tiết giảm nhẹ.

3. Hậu quả pháp lý của hành vi phòng vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng

- Phòng vệ chính đáng: Người thực hiện hành vi phòng vệ chính đáng sẽ không bị coi là tội phạm và do đó, sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự.

- Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng: Người thực hiện hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự theo các tội danh tương ứng (ví dụ: tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, tội cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng). Tuy nhiên, hành vi này được xem là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo điểm c khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015.

Ví dụ:

- Một người đang bị cướp tấn công bằng dao, người đó dùng gậy chống trả và làm tên cướp bị thương nhẹ, sau đó tên cướp bỏ chạy. Hành vi này có thể được coi là phòng vệ chính đáng.

- Cũng trường hợp trên, nhưng sau khi làm tên cướp ngã gục và không còn khả năng chống cự, người phòng vệ vẫn tiếp tục đánh đập tên cướp đến chết. Hành vi này có thể bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Việc xác định một hành vi có phải là phòng vệ chính đáng hay vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng trong thực tiễn thường rất phức tạp và cần được đánh giá kỹ lưỡng dựa trên các yếu tố khách quan và chủ quan của vụ án./.

Luật sư Trần Ngọc Chung

================

CÔNG TY LUẬT TNHH VIETLINK

📌 Trụ sở: P203 tòa nhà Giảng Võ Lake View, D10 Giảng Võ, quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội

📌 Chi nhánh tại TP.HCM: 602, Lầu 6, tòa nhà số 60 đường Nguyễn Văn Thủ, phường Đakao, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh

📞 Tổng đài tư vấn trực tiếp 24/7: 0982 384 485/ 0983.509.365

📩 Email: hanoi@vietlinklaw.com

🌐 Website: https://vietlinklaw.vn

🔗 LinkedIn: Vietlink Law Firm

📸 Instagram: vietlink.lawfirm

📘 Facebook: Công ty Luật Vietlink