ĐĂNG KÝ BẢN QUYỀN TÁC GIẢ
- Luật sư TRẦN VĂN LONG
- 15 thg 7
- 9 phút đọc
Đăng ký bản quyền tác giả là một bước quan trọng nhằm bảo vệ thành quả sáng tạo và củng cố quyền sở hữu hợp pháp đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học hoặc phần mềm. Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc xác lập quyền tác giả không chỉ đơn thuần là nhu cầu bảo vệ pháp lý mà còn là công cụ để định vị thương hiệu, chuyển giao công nghệ, và khai thác thương mại hiệu quả. Dù pháp luật Việt Nam quy định quyền tác giả phát sinh tự động, nhưng việc đăng ký vẫn có ý nghĩa đặc biệt trong việc thiết lập chứng cứ vững chắc khi có tranh chấp xảy ra. Bài viết dưới đây phân tích toàn diện về quy trình, điều kiện và các lưu ý pháp lý trong thủ tục đăng ký bản quyền tác giả tại Việt Nam.
I. Tổng quan về bản quyền tác giả
Bản quyền tác giả là gì?
Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (SHTT) quy định “Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu”. Quyền tác giả được phát sinh khi:
Tác phẩm được tạo ra phải có tính sáng tạo;
Được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định như: truyện, thơ, tác phẩm điện ảnh,… không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
Quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả đối với tác phẩm do mình sáng tạo.
Quyền nhân thân
Gồm các quyền: Đặt tên cho tác phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; công bố, phổ biến hoặc cho người khác công bố, phổ biến tác phẩm của mình; bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho phép người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
Tác giả không đồng thời là chủ sở hữu tác phẩm có các quyền nhân thân đối với tác phẩm mà mình sáng tạo gồm: đặt tên cho tác phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; bảo vệ sự toàn vẹn tác phẩm, cho phép hoặc không cho phép người khác sửa đổi nội dung của tác phẩm.
Chủ sở hữu tác phẩm không đồng thời là tác giả có các quyền nhân thân đối với tác phẩm gồm: công bố, phổ biến hoặc cho người khác công bố, phổ biến tác phẩm thuộc sở hữu của mình, trừ trường hợp giữa tác giả và chủ sở hữu có thỏa thuận khác; cho hoặc không cho người khác sử dụng tác phẩm thuộc quyền sở hữu của mình, trừ trường hợp giữa tác giả và chủ sở hữu có thoả thuận khác (Điều 19 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009, Điều 21 Nghị định 22/2018/NĐ-CP).
3. Quyền tài sản
Bao gồm:
Đối với tác giả đồng thời là chủ sở hữu tác phẩm có các quyền như được hưởng nhuận bút; được hưởng thù lao khi tác phẩm được sử dụng; được hưởng lợi ích vật chất từ việc cho người khác sử dụng tác phẩm dưới các hình thức như xuất bản, tái bản, trưng bày, triển lãm, biểu diễn, phát thanh, truyền hình, ghi âm, ghi hình, chụp ảnh; dịch, phóng tác, cải biên, chuyển thể, cho thuê; được nhận giải thưởng đối với tác phẩm mà mình là tác giả.
Đối với tác giả không đồng thời là chủ sở hữu tác phẩm có các quyền tài sản đối với tác phẩm mà mình là tác giả gồm: được hưởng nhuận bút; được hưởng thù lao khi tác phẩm được sử dụng; được nhận giải thưởng đối với tác phẩm mà mình là tác giả.
Chủ sở hữu không đồng thời là tác giả được hưởng lợi ích vật chất từ việc sử dụng tác phẩm dưới các hình thức xuất bản, tái bản, trưng bày, triển lãm, biểu diễn, phát thanh, truyền hình, ghi âm, ghi hình, chụp ảnh; dịch, phóng tác, cải biên, chuyển thể, cho thuê (Điều 22 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009, Điều 21 Nghị định 22/2018/NĐ-CP).
II. Lý do nên đăng ký bản quyền tác giả
Các tác phẩm văn học, khoa học, nghệ thuật đều được tạo nên bởi trí óc của con người. Để tạo ra những thành quả đó thì tác giả phải đầu tư, nỗ lực rất nhiều về trí tuệ, thời gian và tài chính. Do đó, mọi hành vi sử dụng tác phẩm đều phải có sự cho phép của chủ sở hữu và phải trả tiền cho hành vi sử dụng đó, việc đăng ký bảo hộ quyền tác giả là cơ sở pháp lý chống lại các hành vi sử dụng trái phép tác phẩm.
Việc bảo hộ quyền tác giả đem lại lợi ích về vật chất và tinh thần cho tác giả, từ đó tạo nền tảng thúc đẩy, khuyến khích sự sáng tạo của con người. Việc khai thác tác phẩm mang đến sự động viên về tinh thần và giá trị vật chất, bù đắp cho công sức và chi phí bỏ ra để tạo nên tác phẩm đó
Dù không bắt buộc, nhưng đăng ký bản quyền mang lại nhiều lợi ích pháp lý và kinh tế:
Tạo bằng chứng xác lập quyền sở hữu hợp pháp
Dễ dàng xử lý khi có tranh chấp hoặc hành vi xâm phạm
Hỗ trợ thương mại hóa, chuyển nhượng, cấp phép
Tăng tính minh bạch và uy tín cho tác phẩm, sản phẩm
Đặc biệt trong thời đại số, việc sao chép và lan truyền trái phép diễn ra nhanh chóng, thì một giấy chứng nhận bản quyền sẽ là “lá chắn pháp lý” hiệu quả.
III. Điều kiện bảo hộ quyền tác giả
Thứ nhất, Điều kiện bảo hộ quyền tác giả được quy định tại Điều 13 Luật SHTT 2005, bao gồm:
Là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm và cũng là chủ sở hữu quyền tác giả;
Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hay nước ngoài có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam mà chưa được công bố ở bất kỳ nước nào;
Là tổ chức, cá nhân Việt Nam hay nước ngoài có tác phẩm được công bố đồng thời tại Việt Nam trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên ở nước khác;
Là tổ chức, cá nhân nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo điều ước quốc tế về quyền tác giả mà Việt Nam là thành viên.
Thứ hai, các loại hình tác phẩm đủ điều kiện để được bảo hộ quyền tác giả được quy định tại Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ 2005.
Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác;
Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác;-
Tác phẩm báo chí, âm nhạc, nhiếp ảnh;
Tác phẩm điện ảnh, sân khấu;
Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng;
Tác phẩm kiến trúc;
Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, công trình khoa học;
Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian;
Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu.
Tác phẩm phái sinh (nếu không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh).
Tác phẩm được bảo hộ theo quy định phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.
Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ tác giả:
Tin tức thời sự thuần túy đưa tin là các thông tin báo chí ngắn hàng ngày, chỉ mang tính chất đưa tin không có tính sáng tạo.
Văn bản hành chính bao gồm văn bản của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp và đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân.
IV. Hồ sơ đăng ký bản quyền tác giả
Theo quy định tại điều 37 nghị định 17/2023/NĐ-CP, một bộ hồ sơ gồm:
Tờ khai đăng ký quyền tác giả theo mẫu
2 bản sao tác phẩm đăng ký (bản giấy, file điện tử, đĩa CD,…)
Giấy cam đoan là tác giả hoặc chủ sở hữu hợp pháp
Bản sao giấy tờ tùy thân hoặc giấy phép kinh doanh
Giấy ủy quyền (nếu nộp qua đại diện)
Tài liệu chứng minh quyền nộp đơn trong trường hợp thừa kế, chuyển nhượng
Tác phẩm nên được định dạng rõ ràng, dễ đọc và không bị lỗi kỹ thuật hoặc mất nội dung khi sao chép.
Nơi nộp hồ sơ và phương thức nộp
Cục bản quyền tác giả thuộc bộ văn hóa, thể thao và du lịch là cơ quan tiếp nhận và xử lý hồ sơ.
Phương thức nộp gồm:
Nộp trực tiếp tại trụ sở hoặc văn phòng đại diện
Nộp trực tuyến qua cổng dịch vụ công quốc gia tại https://dvctt.cov.gov.vn
Nộp qua bưu điện kèm theo phí và tài liệu cần thiết
Quy trình xử lý và thời gian giải quyết
Cục bản quyền tiếp nhận và kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ. Nếu cần bổ sung, sẽ có văn bản yêu cầu chỉnh sửa.
Thời gian xử lý: 15 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ
Nếu được chấp nhận: cấp giấy chứng nhận quyền tác giả
Nếu từ chối: có văn bản nêu rõ lý do
Lệ phí và thời hạn bảo hộ
Lệ phí dao động từ 100.000 – 600.000 đồng tùy loại tác phẩm (theo thông tư 211/2016/TT-BTC)
Thời hạn bảo hộ:
Quyền nhân thân: vô thời hạn
Quyền tài sản: suốt đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời
Nếu tác phẩm do tổ chức công bố lần đầu: bảo hộ 75 năm kể từ năm công bố
V. Hồ sơ cấp lại, cấp đổi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả
Hồ sơ cấp lại Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả bao gồm các giấy tờ sau:
Tờ khai đăng ký quyền tác giả (Mẫu số 01 ban hành theo Thông tư số 08/2016/TT-BVHTTDL).
02 bản sao tác phẩm.
Hồ sơ cấp đổi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả bao gồm các giấy tờ sau:
Tờ khai đăng ký quyền tác giả giả (Mẫu số 01 ban hành theo Thông tư số 08/2016/TT-BVHTTDL).
02 bản sao tác phẩm.
Nộp lại Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả.
Trình tự thủ tục cấp lại, cấp đổi Giấy chứng nhận quyền tác giả
Để được cấp lại, cấp đổi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả thì tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện theo thủ tục sau đây:
Bước 1. Nộp hồ sơ
Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả có thể tự mình hoặc ủy quyền cho tổ chức cá nhân khác nộp hồ sơ tại các cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận hồ sơ như đã nêu ở trên.
Bước 2. Xử lý hồ sơ
Điều 37 Nghị định 22/2018/NĐ-CP quy định về thời hạn như sau:
Trong thời hạn bảy ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả) có trách nhiệm cấp lại Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả.
Trong thời hạn mười hai ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả) có trách nhiệm cấp đổi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả.
Trường hợp từ chối hồ sơ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả) phải thông báo bằng văn bản cho người nộp đơn.
Phí cấp lại, cấp đổi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả
Điều 40 Nghị định 22/2018/NĐ-CP quy định tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp phí khi tiến hành thủ tục đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định của pháp luật.
Thông tư 211/2016/TT-BTC quy định cụ thể về mức phí phải nộp khi thực hiện thủ tục đăng ký quyền tác giả.
================
CÔNG TY LUẬT TNHH VIETLINK
📌 Trụ sở: P203 tòa nhà Giảng Võ Lake View, D10 Giảng Võ, quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội
📌 Chi nhánh tại TP.HCM: 602, Lầu 6, tòa nhà số 60 đường Nguyễn Văn Thủ, phường Đakao, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh
📞 Tổng đài tư vấn trực tiếp 24/7: 0982 384 485/ 0983.509.365
📩 Email: hanoi@vietlinklaw.com
🌐 Website: https://vietlinklaw.vn
🔗 LinkedIn: Vietlink Law Firm
📸 Instagram: vietlink.lawfirm
📘 Facebook: Công ty Luật Vietlink
